مدل شایستگی یکی از عواملی است که سبب بهبود عملکرد کارکنان در محیط های کاری می شود. در واقع مدل شایستگی به مجموعه ای از رفتار ها و فعالیت هایی می گویند که افراد برای کسب موقعیت یا شغلی خاص به آن نیاز دارند. این مدل می تواند راهنمای کارفرمایان برای انتخاب شایسته ترین مدل باشد. بدیهی است این مدل باید با توجه به شرایط کاری مختلف انواع گوناگونی داشته باشد.

شایستگی های یک مدل به عوامل مختلفی بستگی دارد. به طور مثال دانش و استعداد های یک فرد و همچنین رفتار و بینشی که طی انجام شغلی خاص به آن ها نیاز دارد، اساس و تعیین کننده شایستگی های موجود در این مدل ها هستند. شایستگی ها در چندین دسته بندی متفاوت قرار می گیرند. به طور مثال مهارت های فنی و تخصصی فرد، سوابق تحصیلی و حتی صلاحیت در محیط کاری نشان دهنده شایستگی می باشند.

در واقع مدل شایستگی به کارکنان کمک می کند تا سطح مورد انتظار کارفرما را بشناسند و حتی طی فعالیت نیز شایستگی های خود را افزایش دهند. کارکنان با توجه به این مدل می توانند شاهد تصویری واضح از موفقیت شغلی در حوزه مورد نظر باشند و با پرورش شایستگی ها، خود را به سطوح نزدیکی از آن مدل برسانند. در نتیجه این امر هم کارکنان عملکرد متناسب خواهند داشت و هم کارفرما می تواند به رضایت نسبی از کارکنان خود برسد. بنابراین توصیه می شود افراد حتما در اوایل شروع کسب و کار به تعیین و معرفی انواع مدل های شایستگی برای جذب نیروی کار بپردازند.

مزایای به کار گیری مدل شایستگی

استفاده از مدل شایستگی از چندین جهت دارای مزیت است. کمی قبل تر گفتیم که این مدل نقشه راه واضحی به کارکنان نشان می دهد. آن ها با شناخت شایستگی های این مدل و تلاش جهت پرورش آن ها در فعالیت خود می توانند به موفقیت شغلی در محیط کاری خود برسند. مدل های شایستگی چارچوبی را در محیط های کاری مشخص می کند که از چندین نظر باعث پیشرفت می شوند. افراد در آگهی های شغلی و مصاحبه ها جهت پذیرش نیرو می توانند طبق این مدل توقعات کارفرما را بهتر بیان کنند.

تعیین شایستگی های مدل کاری افراد می تواند تاثیر مستقیم روی موفقیت کاری تک تک کارکنان داشته باشد و در نهایت منجر به توسعه و رشد مجموعه شود. لازم به ذکر است برای بهره مندی بیشتر از این روند بهتر است انواع مدل های شایستگی را بشناسیم. در این صورت می توانیم متناسب با حوزه کار بهترین مدل را انتخاب کرده و از مزایای آن بهره مند شویم.

مدل شایستگی کمک می کند تا تصویر درستی از مهارت ها و استعداد های فرد به منابع انسانی نشان داده شود. علاوه بر این طی آموزش افراد نیز این مدل به کمک کسب و کار ها می آید. در صورت دانستن شایستگی های مدل کاری مد نظر نیرو های کار دقیق تر آموزش داده می شوند. در واقع افراد می توانند از همان ابتدای فعالیت با داشتن فعالیت صحیح و پرورش شایستگی ها روز به روز موفق تر و کارآمد تر عمل کنند.

آشنایی با ارزیابی شایستگی

شناخت ارزیابی شایستگی و همچنین مدل های ارزیابی شایستگی نیز از دیگر عواملی است که به بهبود کیفیت مجموعه کاری کمک بسیار زیادی می کند. ارزیابی شایستگی در حوزه های مختلفی تعیین می شود. به طور مثال ارزیابی شایستگی های شغل و موقعیت کاری یکی از این حوزه ها می باشد. اولین گام در این ارزیابی شناخت وظایف و مسئولیت های مشاغل می باشد.

پس از شناخت این وظایف نوبت به تجزیه و تحلیل اطلاعات و اهداف سازمان می رسد. با شناخت کامل موارد ذکر شده شایستگی های لازم برای جذب نیروی کار مشخص می شود. در این صورت کارکنان می توانند با شناخت شایستگی ها به ایفای نقش صحیح بپردازند و بیشترین بازدهی را در نتایج کسب و کار مربوطه داشته باشند.

یکی دیگر از حوزه های ارزیابی شایستگی، ارزیابی شایستگی مشاغل و فعالیت های کاری می باشد. شایستگی کارکنان می تواند در سطوح یکسان یا مختلف قرار داشته باشد. لازم به ذکر است که در فعالیت های مختلف انواع مدل های شایستگی تعریف می شود. بنابراین بهتر است از همان ابتدای ورود به کسب و کاری جدید انواع این مدل ها را شناسایی کنیم. در این صورت می توانیم با تصمیمات عاقلانه تر سطح مطلوبی از شایستگی را در کسب و کار مورد نظر تعریف کنیم.

آشنایی با انواع مدل های شایستگی

یکی از کلیدی ترین نکات برای تعیین مدل شایستگی شناخت انواع مدل های آن می باشد. با شناخت روش ها و مدل های مختلف ارزیابی می توان معیار های مناسب تری برای ارزیابی مدل شایستگی منابع انسانی ارائه کرد. شایستگی اصلی یکی از مهم ترین مدل های شایستگی است. این نوع شایستگی تقریبا کلی تر بوده و برای هر کسب و کاری منحصر به فرد می باشد. این شایستگی تمامی مهارت ها و توانایی های همه کارکنان را تعیین و معرفی می کند.

شایستگی عملکردی یکی دیگر از انواع مدل های شایستگی می باشد. همان طور که از نام این شایستگی پیداست در سطح عملی کارکنان را به حد مطلوب برای فعالیت می رساند. این مدل شایستگی می تواند نمایانگر مهارتی خاص باشد که در بخش مشخصی از محیط کار مورد نیاز است. شایستگی شغلی و شایستگی رهبری نیز دو مدل دیگر از شایستگی می باشند که هر یک روی مواردی خاص متمرکز می شوند. البته وجود تمامی این شایستگی ها در کنار هم می تواند اهداف اصلی کسب و کار را به بهترین شکل ممکن به دست بیاورد.

ویژگی های مدل های شایستگی

انتخاب مدل شایستگی دارای اهمیت زیادی است. در واقع این مدل ها مانند الگو عمل کرده و خط فکری کارکنان را به سمت فعالیت های کارامد متناسب با سطح انتظار کارفرما سوق می دهند. در نتیجه تعیین ویژگی های مناسب در انواع مدل های شایستگی روی پیشرفت عملکرد کارکنان و در نهایت پیشرفت مجموعه تاثیر مستقیم دارد.

منحصر به فرد بودن شایستگی برای یک تخصص ضروری است. بنابراین یکی از ویژگی های مدل شایستگی منابع انسانی می تواند منحصر به فرد بودن آن باشد. هر چقدر انعطاف پذیری و تغییری پذیری ویژگی شایستگی کمتر باشد، آن ویژگی می تواند اثرات بهتری بر جای بگذارد. از دیگر ویژگی های مدل شایستگی می توان به داشتن نام مناسب اشاره نمود. بهتر است نام هایی که کوتاه و واضح باشند برای بیان شایستگی مدل ها انتخاب شوند.

صلاحیت های مدل شایستگی

شاید عده زیادی تصور کنند که مدل شایستگی برای مشاغل گوناگون می تواند به صورت استاندارد و ثابت تعریف شود اما واقعیت این طور نیست. در واقع هر کسب و کاری با توجه به ویژگی ها و شرایط منحصر به فردی که دارد باید به تعریف مدل های شایستگی و همچنین مدل های ارزیابی شایستگی خود بپردازد. لازم به ذکر است که این مدل ها باید صلاحیت داشته باشند تا در مشاغل مربوطه بتوانند منجر به ایفای نقش صحیح کارکنان شوند.

برای بررسی صلاحیت مدل های شایستگی بهتر است شایستگی را به چند بخش تقسیم کنیم. اولین بخش شایستگی کلیدی می باشد. شایستگی کلیدی مهارت های پایه و نکات اصلی را در بر می گیرد. شایستگی کاربردی و رهبری نیز در دسته های بعدی قرار می گیرند. با وجود تمامی این موارد باز هم نمی توان صلاحیت مدل های شایستگی را به طور کلی بیان کرد. برای بیان این موضوع ابتدا باید کسب و کار شناخته شده و پس از بررسی توقعات کارفرما به تعیین صلاحیت ها پرداخت شود.

روش های توسعه مدل شایستگی

عده زیادی پس از مدتی برای مدیریت شایستگی که ارتقا آن به سطوح بالاتر اقدام به توسعه مدل های شایستگی می کنند. این امر از روش های مختلفی می تواند اتفاق بیفتد. به طور مثال برای توسعه مدل های شایستگی می توانیم فرایند ها و فعالیت های مناسب مجموعه کاری را شناسایی کرده و سپس به ویژگی های مدل شایستگی اضافه کنیم.

افزایش اطلاعات درباره مدل کنونی نیز می تواند بسیار موثر و کارآمد واقع شود. برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه می توان با مدیران موفق و صاحبان مشاغل بزرگ نیز مشورت کرد. بهتر است افراد متناسب هر شغل مدل ها را انتخاب کنند. این امر نیازمند صرف وقت کافی و کسب اطلاعات دقیق و کامل می باشد. توسعه مدل های شایستگی می تواند نتایج بی نظیری در کسب و کار ها به وجود بیاورد بنابراین بهتر است برای این فرایند وقت و انرژی کافی صرف شود.